Što je y-kromosom

Y-kromosom - uloga

Y-kromosom je jedan od dva spolna kromosoma, a prisutan je samo kod muškaraca. Svaki čovjek ima jedan Y-kromosom koji je naslijeđen od njegovog oca. Y kromosom se sastoji od nekoliko desetaka milijuna baznih parova DNA i sadrži oko 200-300 gena. Glavna uloga Y kromosoma je određivanje muškog spola i razvoj muških spolnih karakteristika. Na Y kromosomu nalazi se SRY gen (Sex-determining Region Y), koji je odgovoran za razvoj testisa u fetusu. Testisi zatim proizvode hormone poput testosterona, koji potiču razvoj muških spolnih karakteristika poput dubokog glasa, brade i dlakavosti, kao i rasta mišića i kostiju. Y kromosom također sadrži gene koji su odgovorni za razvoj muških reproduktivnih organa, poput penisa i sjemenika. Ovi geni također pomažu u stvaranju spermija i kontroliraju proces spermatogeneze, odnosno proizvodnje i sazrijevanja spermija. Iako Y kromosom sadrži relativno malo gena u usporedbi s drugim kromosomima, on ima važnu ulogu u određivanju muškog spola i razvoju muških spolnih karakteristika.

Y-kromosom - struktura

Y-kromosom je jedan od dva spolna kromosoma koji je prisutan samo kod muškaraca. Y-kromosom sadrži oko 59 milijuna baznih parova DNA i sastoji se od tri dijela, a to su:

Kratak kraj Y kromosoma (p) sadrži gene koji su odgovorni za razvoj muških spolnih karakteristika. Najvažniji od ovih gena je SRY gen (Sex-determining Region Y), koji je odgovoran za razvoj testisa u fetusima i time određuje muški spol. Ovaj gen sadrži upravljačke elemente koji omogućuju da se SRY protein proizvodi u određenom stadiju razvoja fetusa. Osim SRY gena, kratki kraj Y kromosoma također sadrži i druge gene koji igraju ulogu u razvoju muških spolnih karakteristika, poput gena za rast mišića i kostiju.

Dugi kraj Y kromosoma (q) sadrži gene koji su uglavnom neaktivni i smanjili su se tijekom evolucije. Neki od tih gena povezani su s razvojem testisa i spermatogeneze, dok drugi imaju nepoznatu funkciju.

Centromera, srednji dio Y kromosoma, igra važnu ulogu u održavanju strukture kromosoma i osigurava da se kromosomi pravilno razdvajaju tijekom procesa mitoze i mejoze.

Y-kromosom - geni

U Y-kromosom sadrži razne gene, a neki od najbitnijih gena koji se nalaze u njemu su:

SRY gen (Sex-determining Region Y) koji je odgovoran za razvoj muških spolnih karakteristika. Sadrži upravljačke elemente koji omogućuju da se SRY protein proizvodi u određenom stadiju razvoja fetusa. SRY gen je ključan u određivanju muškog spola.
AMELY gen (Amelogenin Y) se koristi u forenzičkoj analizi za određivanje spola osobe. AMELY gen se nalazi samo na Y kromosomu i omogućuje razlikovanje muških i ženskih uzoraka DNA.
Geni za rast mišića i kostiju su geni koji igraju bitnu ulogu u razvoju mišića i kostiju
Geni povezani sa spermatogenezom, a to su geni koje sadrži Y-kromosom koji su važni za razvoj muških gameta, poput genes DAZ (Deleted in Azoospermia), AZF (Azoospermia Factor) i SRY (Sex-determining Region Y) koji igraju ulogu u spermatogenezi.
Osim ovih gena, postoje i drugi geni na Y kromosomu koji igraju ulogu u različitim biološkim procesima.