Vjetrovi na Jadranu i u Hrvatskoj

Što su vjetrovi?

Vjetar je prirodno kretanje zraka ili drugih plinova u odnosu na površinu planeta. Vjetar se javlja u različitim razmjerima, od grmljavinskih tokova u trajanju od nekoliko desetaka minuta, preko lokalnog povjetarca koji nastaje zagrijavanjem kopnenih površina i traje nekoliko sati, do globalnih vjetrova koji su posljedica razlike u apsorpciji sunčeve energije između klimatskih zona na Zemlji. Dva glavna uzroka velike atmosferske cirkulacije su diferencijalno zagrijavanje između ekvatora i polova te rotacija planeta (Coriolisov efekt). U tropima i suptropima, niske toplinske cirkulacije preko terena i visokih visoravni mogu potaknuti monsunske cirkulacije. U obalnim područjima ciklus morskog/kopnenog povjetarca može definirati lokalne vjetrove; u područjima s promjenjivim terenom može prevladavati planinski i dolinski povjetarac.

Vjetar nastaje zbog razlika u atmosferskom tlaku koji je uglavnom uzrokovan temperaturnom razlikom. Kada postoji razlika u atmosferskom tlaku, zrak se kreće iz područja višeg u područje nižeg tlaka, što rezultira vjetrovima različitih brzina. Na rotirajućem planetu zrak će također biti odbijen Coriolisovim efektom, osim točno na ekvatoru. Globalno gledano, dva glavna pokretačka čimbenika velikih vjetrova (cirkulacija atmosfere) su diferencijalno zagrijavanje između ekvatora i polova (razlika u apsorpciji sunčeve energije koja dovodi do sila uzgona) i rotacija planeta. Izvan tropskih krajeva i na visini od utjecaja trenja površine, vjetrovi velikih razmjera teže se približavanju geostrofičkoj ravnoteži. U blizini Zemljine površine, trenje uzrokuje da vjetar bude sporiji nego što bi inače bio. Površinsko trenje također uzrokuje da vjetrovi više puše prema unutra u područja niskog tlaka.

Vjetrovi u kopnenoj Hrvatskoj

Vjetrove u Hrvatskoj dijelimo prema vjetrovima koji se karakteristično pojavljuju na Jadranskom moru odnosno primorju, te na vjetrove koji se pojavljuju na kopnu odnosno na kontinentalnom dijelu Hrvatske. Prema jačini vjetrova, vjetrovi se dijele na tišinu (odnosno kada nema vjetra), na lahor, povjetarac, slab vjetar, umjereni vjetar, jaki vjetar, olujni vjetar odnosno oluja, te na orkanski vjetar i na kraju orkan. Vjetrovi na kopnu dolaze u nekoliko varijanti, a to su košava, fen, sjeverac, doljnjak i noćnik.

Košava je suhi južni do jugoistočni vjetar koji pretežno puše tokom hladnijeg doba godine. Sjeverac je klasični hladni sjeverni vjetar koji pretežno puše u unutrašnjem dijelu Hrvatske te potom u priobalju nastaju bure ili u tramontane. Fen je topli i suhi te često mahoviti vjetar koji dolazi s Alpi, a on je čest kod Ogulina. Doljnjak je dolinski svakodnevni vjetar i pojavljuje se tokom toplog dijela godine i puše izu doline uz padine. Noćnik je noćni vjetar koji puše niz planine prema smjeru dolina, dok u priobalnom dijelu s pojasa prema moru.

Vjetrovi na Jadranu

Vjetrovi na Jadranu se mogu grafički prikazati pomoću ruže vjetrova, te tako na sjeveru puše tramontana, na sjeverozapadu maestral, zapadu pulenat, jugozapadu lebić, jugu oštro, jugoistoku jugo ili široko, istoku levanat te na sjeveroistoku bura. Jadranski vjetrovi su veoma karakteristični i svaki od njih je poseban po nečem drugom, stoga ćemo vam i za ove vjetrove objasniti koja je razlika između njih.

Bura je veoma jaki, suhi i hladan te mahoviti vjetar koji dolazi sa smjera kopna i puše tokom hladnog doba godine, ali zna i u ljeto iznenaditi. Jugo ili široko je vjetar koji može doseći i orkansku brzinu te najčešće puše po nekoliko dana na otvorenom moru. Maestral je vjetar koji svi moreplovci vole jer je stalni vlažni vjetar umjerene jačine što ga čini idealnim za jedrenje. Lebić ili Grabin je topli i vlažni vjetar koji tokom zime može biti jak. Tramontana je hladni i suhi vjetar koji nije mahovit poput bure, te sa sobom nosi vedro vrijeme. Oštro je topli i vlažni vjetar koji se pojavljuje na otvorenom moru koji kratko traje, ali može biti jak.

Levant je vlažni i hladni vjetar te sa sobom nosi kišovito i oblačno vrijeme. Pulenat je vjetar koji se samo pojavi od sebe te sa sobom nosi obilnu kišu i uzrokuje nemirno more. Dodatno se na moru pojavljuje zmorac koji je slabi ljetni svakodnevni vjetar koji puše s mora na kopno, slično kao i burin samo se on pojavljuje tokom noći. Pijavica je vrtložni vjetar koji može nastati i nad morem i nad kopnom koji kratko traje i manjeg je razmjera.